Wie onze graadklassen kent, raakt er verzot op!

> persbericht

Op woensdag 23 september 2016 streek de redactie van onderwijstijdschrift Klasse neer in GO! basisschool Atheneum Denderleeuw. Aanleiding was de lancering van de nieuwe website en het themanummer van Klasse over binnenklasdifferentiatie. “Omdat onze school kinderen heel sterk uitdaagt op hun niveau, hebben ze voor dit nummer aan ons gedacht”, vertelt directeur Peter Van Hove. De basisschool in Denderleeuw heeft GOVA-onderwijs ontwikkeld. GOVA staat voor gedifferentieerd onderwijs met vak-ankers. Naast een sterke binnenklasdifferentiatie vallen vooral de samenwerking en de specialisatie van leerkrachten op en het feit dat deze school werkt met leergroepen (graadklassen, n.v.d.r.). We hadden een gesprek met de directeur van de school.

Hoe kwam je op het idee om een dergelijke onderwijsvernieuwing te implementeren op school?

Peter Van Hove: “Het heeft me altijd bezig gehouden dat leerkrachten – niet in het minst in de derde graad – een enorme bagage moeten hebben om goed gewapend voor de klas te staan. Wie is tegelijk een goede pedagoog, een specialist voor Frans, wetenschappen, Nederlands, wiskunde, …? Ik vroeg me drie jaar geleden tijdens een vorming luidop af ‘wie heeft er leerkrachten die dat allemaal kunnen?’. Het bleef verdacht stil in de zaal. Daarnaast studeren heel wat onderwijzers af die niet klaar zijn voor de job. Ik zeg altijd ‘je diploma is een toegangsticket’. Startende leerkrachten moeten veel goesting hebben om nog veel bij te leren. Tenslotte was er de instroom van anderstaligen in onze school. De leerkrachten deden absoluut hun best, maar er was te weinig effect. Onze school had nood aan specialisatie, maar ook aan samenwerking. Onderwijs is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het volledige team, niet het werk van individuele.”

Vanwaar komt de naam ‘GOVA’ eigenlijk?

Peter Van Hove: “GOVA staat voor Gedifferentieerd Onderwijs met Vak-Ankers. Gedifferentieerd Onderwijs slaat op het feit dat we enorm veel belang hechten aan differentiatie, iedereen op zijn niveau uitdagen en rekening houden met interesses, talenten en leerprofiel. Wanneer je daar rekening ee houdt, leren kinderen sneller. Vak-Ankers zijn leerkrachten die zich focussen op een bepaald vak of vakonderdeel. Ze ontwikkelen zich als specialist, aanspreekpunt, coach en kwaliteitsbewaker (afgekort SACK, red.) en dit voor het volledige team en op schoolniveau.”

Is jullie onderwijs dan zo wezenlijk anders dan in andere scholen?

Peter Van Hove: “Dat durf ik toch wel stellen (overtuigd). Eerst en vooral wordt er in onze school bewust gewerkt in graadklassen, zowel in de kleuterschool als in de lagere afdeling. Niet vanuit een noodzaak want we hebben meer dan 400 leerlingen. De leerkrachten komen elke week na school per graad samen om hun lesactiviteiten te bespreken en op elkaar af te stemmen. De ene collega bereidt de lessen ‘getallen’ en ‘bewerkingen’ voor, de andere focust zich op ‘begrijpend lezen’ en ‘creatief schrijven’. Het graadoverleg wordt ondersteund door de zorgleerkracht die tegelijk ook de rol opneemt van procesbewaker. Doen we wat we moeten doen en doen we het goed? Het is een professioneel overleg waar collega’s behoorlijk kritisch zijn voor elkaar. Onze eisen op het vlak van differentiatie liggen nogal hoog, maar omdat de taken worden verdeeld is het haalbaar. Die specifieke verantwoordelijkheid voor een vak of een vakonderdeel noemen wij een ankeropdracht.”

Hebben jullie geen kinderen of misschien leerkrachten verloren als gevolg van dit systeem?

Peter Van Hove: “Dat is heel beperkt. Hooguit een tiental leerlingen. We zijn drie schooljaren geleden bescheiden gestart met GOVA-onderwijs in de derde graad. Omdat de leerkrachten enorm enthousiast waren, was het niet zo moeilijk om ook de ouders te overtuigen. In de derde graad werken we overigens met vakleerkrachten voor Nederlands, Frans, wiskunde, W.O. en muzische opvoeding. Dit werd als heel positief ervaren. Ouders vonden dit een ‘goede voorbereiding op het secundair onderwijs’. In de kleuterschool en de eerste en tweede graad van de lagere school daarentegen geven de klasleerkrachten alle lessen, maar focussen ze zich – op het niveau van de voorbereiding – op één of meer vakonderdelen. Toegegeven … het is moeilijk om startende leerkrachten warm te maken voor ons project. Ze kijken uit naar hun eigen klas waar ze alles zelf kunnen regelen en ze denken dat de organisatie van een graadklas teveel werk vraagt van de leerkracht.”

Dat is toch ook zo.

Peter Van Hove: “In traditionele graadklassen wel, maar niet in onze school. Onze leerkrachten hebben niet meer of minder werk dan leerkrachten in andere scholen. Alleen wordt er geen dubbel werk gedaan bij ons. Graadklassen zijn de beste leerschool voor leerkrachten om differentiëren in de vingers te krijgen. In het onderwijs vragen we al jaren aan leerkrachten om sterk te differentiëren, maar faciliteren hen niet om dat te doen. In de meeste graadklassen doen leerkrachten dubbel werk. Het is geen goede zaak om leerkrachten afwisselend les te laten geven aan bv. het derde en het vierde leerjaar. Dit is een onmogelijke opdracht of het gaat ten koste van de kwaliteit. In onze school vertrekken we van dezelfde leerinhoud en differentiëren vervolgens op verschillende differentiatieniveaus. Het aanbod wordt voorbereid voor de zwakste t.e.m. de sterkste leerling. En omdat geen enkele leermethode is afgestemd op graadklassen – en daar zijn we blij om – gebruiken we er geen. Onze leerkrachten hebben echter wel verschillende methodes ter beschikking als bronnenmateriaal. Ik zeg altijd dat het leerplan onze methode is. Vandaar vertrekt alles. Het is een behoorlijke opdracht om alles zelf te produceren, maar zoals ik al zei wordt het werk verdeeld. Bijkomend voordeel is dat onze leerkrachten op deze manier hun leerplan door en door kennen.”

Ook in de eerste graad werken jullie niet met een traditionele leesmethode …

Peter Van Hove: “Dat klopt. We hebben na advies van bevriende hogescholen en prof. dr. Hilde Van Keer (UGent) een eigen leesmethode ontwikkeld. Kinderen in het eerste leerjaar leren vaak lezen met ‘Veilig Leren Lezen’ of ‘Mol en Beer’ (twee leesmethodes, red.). Daarbij worden de letters één na één aangeleerd. Voor kinderen die al veel letters kennen, maar ook voor de zwakke lezers, is dit heel frustrerend. Voor sterke lezers gaat het te traag terwijl zwakke lezers al snel niet meer kunnen volgen. Leerkrachten durven deze kinderen dan af en toe ‘lastige kinderen’ noemen. Dat is volledig onterecht. Om die reden willen we ook in ons leesonderwijs sterk differentiëren. En dat kan niet met de traditionele leesmethoden. We leren de kinderen ook niet persé schrijven vanaf september. Ze doen dit best wanneer ze daar motorisch klaar voor zijn. Zo vermijden we opnieuw frustraties bij de kinderen en reacties van ouders en leerkrachten als ‘schrijf toch eens mooier’. Kinderen kunnen daar vaak niets aan doen.”

Hoe waren de reacties van de leerkrachten? Het lijkt me niet evident om iedereen zomaar mee te krijgen in dit verhaal.

Peter Van Hove: “Ik steek niet onder stoelen of banken dat deze verandering ook heel wat weerstand heeft veroorzaakt, maar onderwijsvernieuwing heeft daar altijd mee te kampen. Je neemt een grote verantwoordelijkheid als directeur. Wat je verandert, moet een verbetering zijn. Er ging de afgelopen jaren heel wat energie naar het wegwerken van deze weerstand. Gelukkig heb ik daarbij kunnen rekenen op een aantal collega’s dat vanaf het begin heel sterk heeft geloofd in ons project. Omdat we het gefaseerd doorheen verschillende schooljaren hebben aangepakt en dankzij deze mensen, was de omschakeling haalbaar. Het feit dat er heel wat belangstelling en appreciatie was voor onze aanpak – zelfs vanuit de hoogste regionen van onderwijs – gaf ons extra energie. En een mooi doorlichtingsverslag helpt natuurlijk ook (lacht).”

Behalen jullie leerlingen nu ook betere resultaten?

Peter Van Hove: “Resultaten meten is moeilijk op zo’n korte termijn. GOVA-onderwijs wordt uiteindelijk maar dit schooljaar volledig ontrold. Maar ik kan wel zeggen dat bijvoorbeeld onze resultaten van de OVSG-toetsen steeds beter zijn. Recent hebben we nog vastgesteld dat onze kinderen ook betere scores behalen voor spelling. Wanneer ik de schoolinterne toetsen bekijk, merk ik dat deze van een heel degelijk niveau zijn en dat de kinderen meer dan behoorlijke resultaten behalen. En tenslotte … er zijn steeds minder kinderen die door de leerkrachten worden ervaren als lastige kinderen. Ik schrijf dat persoonlijk het meest toe aan het feit dat we onze kinderen op hun niveau uitdagen. Zo vermijden we frustraties en en dus ook storend gedrag.”

Zijn er andere scholen die jullie voorbeeld willen volgen?

Peter Van Hove: “Er zijn heel wat scholen die interesse hebben in onze aanpak, maar graadklassen zijn vaak de spelbreker om GOVA-onderwijs effectief te implementeren. Graadklassen hebben vaak een negatieve connotering. Jammer want wie de moeite neemt om onze aanpak van graadklassen te bestuderen, geraakt er verzot op. Voor ons zijn graadklassen absoluut noodzakelijk om GOVA-onderwijs kwalitatief uit te bouwen. Om deze specifieke aanpak beter in de kijker te zetten, overwegen we zelfs om niet meer te spreken over graadklassen maar over leergroepen. Onze graadwerking is immers fundamenteel anders dan in andere scholen. We zullen het in de toekomst wellicht hebben over leergroep 1 (peuters en eerste kleuterklas, red.) t.e.m. leergroep 5 (kinderen van vijfde en zesde leerjaar, red.). De overgang van de kleuter- naar de lagere afdeling gebeurt op die manier ook minder bruusk.”

Begint GOVA-onderwijs niet (te) veel te lijken op methodeonderwijs?

Peter Van Hove: “Wat is methodeonderwijs? Als dat betekent dat we werken volgens een bepaalde methode, dat we weten waarmee we bezig zijn en weten waarom we de dingen doen die we doen, dan zijn we inderdaad methodeonderwijs. GOVA-onderwijs onderscheidt zich vooral in het feit dat leerkrachten tijd en ruimte hebben om samen te werken en zich te specialiseren. Het is structureel ingebakken in ons systeem. Voor de leerlingen vallen de graadklassen en de sterke binnenklasdifferentiatie op.”

Wat brengt de toekomst nog voor GOVA-onderwijs?

Peter Van Hove: “De komende jaren moeten we vooral blijven investeren in onze pedagogie en onze didactiek. Daarnaast gaan we nadenken over hoe we leerkrachten en beleidsmedewerkers nog verder kunnen professionaliseren en hoe we effectief kunnen samenwerken met andere GOVA-scholen. Ik ben ook bezig met de voorbereiding van een website over GOVA-onderwijs. Het moet een inspiratiebron worden voor schoolteams.”